Inhoud

Het OPO bestaat uit drie delen van gelijk gewicht. Deze delen representeren de disciplinaire bijdragen van de sociologie, psychologie en geschiedkunde. Alle illustreren ze dat analyse van en reflectie over het economische ook gebeurt vanuit andere mens- en gedragswetenschappen dan de economie. Topics zijn zo gekozen dat ze de toegevoegde waarde van deze disciplines tonen in het opbouwen van een meer complete beschrijving en verklaring van feiten, gebeurtenissen en instituties met betrekking tot de economie.

Deel I. Economische geschiedenis

Topic 1.1. Economische groei en ongelijkheid (4 uur)

In deze module bekijken we op welke manier economen, historici en andere wetenschappers de relatie tussen economische groei (sinds de Industriële Revolutie) en ongelijkheid hebben bestudeerd en tot welke (soms tegenstrijdige) inzichten zij kwamen. Hierbij komen meerdere invalshoeken aan bod, zoals inkomen, koopkracht, consumptie, onderwijs en demografische factoren. We starten de analyse in Engeland en West-Europa, om vervolgens de hele wereld in beeld te brengen.

Topic 1.2. Honger en overvloed (4 uur)

Naar verwachting zal de wereld in 2050 circa 9 miljard mensen tellen. Sinds enkele jaren wonen ook voor het eerst in de geschiedenis meer mensen in de stad dan op het platteland. Reeds eeuwenlang bestuderen wetenschappers de interactie tussen bevolkingsdynamiek, voedselproductie en levensstandaard. In deze module bekijken we hoe sinds de vroege 19de eeuw het voedselverbruik is geëvolueerd en hoe we dit kunnen verklaren aan de hand van sociale, economische en culturele modellen. Er wordt daarbij niet alleen naar het verleden gekeken, maar ook de uitdagingen van de toekomst komen aan bod.

Deel II. Psychologie

Thema 1: Keuze – De rationele keuzetheorie suggereert dat mensen bij het maken van hun keuze rationeel te werk gaan. Dat wil zeggen dat ze hun doelen helder voor ogen hebben, hun keuzemogelijkheden kennen en hier voldoende informatie over hebben, en vervolgens de meest optimale keuze (kunnen) maken. Keuzes kunnen maken, draagt vervolgens bij aan ons geluk. Maar onderzoek binnen de psychologie en ‘behavioral economics’ toont aan dat mensen niet zo makkelijk kunnen kiezen en heel wat (voorspelbare) fouten maken. Binnen dit thema vergelijken we deze rationele keuzetheorie met andere visies op keuze.

Thema 2: Belonen – Hoe omgaan met beloningen om het menselijk gedrag te beïnvloeden? Binnen de klassieke economische visie, leun je hiervoor best aan bij de principes van operante conditionering: wanneer je mensen voor iets beloont, gaan ze dat gedrag herhalen, wanneer je mensen voor iets straft gaan ze dat gedrag vermijden. Binnen de motivatie psychologie wordt echter heel wat kritiek geleverd op dit model. Extrinsieke beloningen (gelinkt aan uitkomsten van het gedrag) hebben niet altijd het verwachtte effect (zelfs integendeel) en er zijn nog heel wat andere manieren om het gedrag van mensen te beïnvloeden. Binnen dit thema vergelijken we het behaviorisme met moderne visies op belonen zoals de zelfdeterminatietheorie die belonen linkt aan psychologische basisbehoeften en modellen die rekening houden met verwachtingen en rechtvaardigheid. Vanuit de kennis die we zo opbouwen, bekijken we hoe organisaties effectieve performance management systemen kunnen opzetten.

Deel III. Sociologie

Het opzet van de dit deel is inzicht te verschaffen in de principes, de instellingen, de besluitvorming, de werking en de uitdagingen van de welvaartsstaat. We schetsen dit tegen de achtergrond van fundamentele socio-economische en demografische evoluties in de samenleving. Studenten ontwikkelen een gefundeerde kennis en inzicht over de welvaartsstaat.

Topic 3.1. Algemene principes van de welvaartsstaat

Wezenskenmerken:

•Een hoog welvaartspeil (economische groei, welvaartscreatie,  sociale stratificatie, impact op levenswijze)

•effectieve waarborging grondrechten door overheidsoptreden  (sociale voorzieningen met tegenwaarde: diverse belastingen en sociale bijdragen)

•sociale markteconomie (behoud vrije marktmechanisme, maar met sociale correcties). Resultaat: herverdeling, maar met blijvende sociale ongelijkheden

•met een eigen type van besluitvorming (sociaal overlegmodel)-> sterke inzoom met beginselen van het sociaal overlegmodel o.a. neocorporatisme; instellingen van het sociaal overleg (sociale partners en overlegstructuren);  evaluatie van de overlegeconomie.

Grote transformaties sinds de jaren zeventig met impact op relatie tussen welvaartsstaat, markt en gezinnen:

•De postindustriële  transitie (diensteneconomie, digitalisering, scolarisering en de problematiek van de laaggeschoolden

•Emancipatie, feminisering en individualisering

•Migratie en multiculturaliteit

Topic 3.2. De instituties van de welvaarsstaat – de sociale zekerheid

•Doelstelling sociale zekerheid: sociale verzekeringen en sociale bijstandstelsels

•Kenmerken en werking van sociale verzekeringen en sociale bijstand

•Verzekeringsprincipe versus solidariteitsprincipes (horizontale, verticale,, intergenerationele, beroeps- en nationale solidariteitsmechanismen)

•Financiering- en uitvoeringsstructuur van de sociale zekerheid

•Pijlers van sociale bescherming (eerste, tweede en derde pijler)

•Welvaartstypologieën van sociale zekerheidsstelsels

•Doelmatigheid van sociaal zekerheidsbeleid

Studiemateriaal

Verplicht studiemateriaal

Per thema wordt lesmateriaal (artikels, hoofdstukken uit boeken, slides) ter beschikking gesteld op Toledo. Daarbij wordt duidelijk gemaakt welk deel leerstof is, en welk materiaal achtergrondinformatie bevat.

Toelichting werkvorm

De lessen worden georganiseerd in een blended learning-vorm. De hoorcolleges worden op Toledo geplaatst en kunnen gevolgd worden in het tempo dat de student verkiest. Gedurende het semester worden er met regelmatige tussenpozen drie persoonlijke sessies georganiseerd, één voor elke discipline. Hier kunnen studenten een seminarachtige sessie bijwonen waarin dieper op de stof wordt ingegaan.