Inhoud

De opeenvolgende onderwerpen zijn :

1  Biomoleculen (terugkijken naar het eerste semester): structuur-functie relatie van de belangrijkste groepen van biomoleculen: suikers, lipiden, proteïnen, nucleïnezuren.  Onze bijzondere aandacht gaat naar orthologen, paralogen en polymorfismen, hetgeen verbanden legt tussen het metabolisme en de moleculaire mechanismen van evolutie.

2 Wat is metabolisme?  Met twee belangrijke onderdelen:
2a  algemeen deel: metabole wegen en metabole flux;  adenineribonucleotiden; regeling van metabole flux; compartimenten; onderzoeksmethoden en informatiebronnen.
2b stofwisselingsziekten: leven met een stofwisselingsziekte, screenen, mogelijkheden om te behandelen. Overzicht (classificatie) met focus op  albinisme, fenylketonurie, alkaptonurie, ziekte van Pompe.

3  Inleiding tot hormonen en neurotransmitters: chemische onderverdeling; synthese en processing van prohormonen; endocrien, paracrien, neurocrien; de afbraak van hormonen en neurotransmitters; pleiotropie; de grootschalige paralogie van receptoren; inleiding tot de steroïdhormonen; inleiding tot de eicosanoïden.

4 Hoe nuttige energie wordt aangewend en uitgegeven: glycolyse versus mitochondriale koolstofverbranding.
Van de gemiddelde cel naar het metabolisme van de mens: taakverdeling tussen organen, weefsels en celtypen;
witte en rode spiervezels; de bijzondere rol van ketonlichamen als brandstof.

5) De homeostases van energiereserves: glucosehomeostase, homeostase van de vetreserve.  Waarom een glucose homeostase; kritische onder-en bovengrenzen; mechanisme van het respecteren van de grenzen.  Waarom een homeostase van de opgeslagen vetreserve?  Hoe worden de grenzen afgebakend?

6) Bijzondere metabole paden van koolhydraten.
6a Glycogeenmetabolisme: glycogenolyse, glycogeensynthese, reciproke regeling in lever door het hormonaal systeem; regeling in witte spiervezels.
6b Gluconeogenese en ketogenese: opbouw van de metabole paden en regulatie; ketogeen dieet.
6c Pentosefosfaatweg: structuur en modaliteiten; glucose-6-fosfaatdedrogenasedeficiëntie en malaria.

7) Synthese van vetzuren en cholesterol: de novo vetzuursynthese met de werking van een megasynthase; fluxcontrole, vetzuurdesaturatie en -elongatie.  De novo cholesterolsynthese en fluxcontrole via HMG-CoA reductase; medische toepassingen; lipoproteïnen, cholesterol- en triglyceridentransport; atherosclerose en metabole risicofactoren voor hart- en vaatziekte.

8) Afgeleiden van vetzuren en van cholesterol: eicosanoïden met belangrijke medische toepassingen.  Endocannabinoïden en de retrograde weg van neuronale communicatie.  Galzouten, steroïden en vitamine D met aanknopingspunten met andere modules zoals 3), 7) en 11d).

9) Aminozuurmetabolisme:  essentiële versus niet essentiële aminozuren; ureum en de uitscheiding van stikstof; synthese en afbraak van heem; andere aminozuurafgeleiden zoals: polyaminen, carnithine, creatine, carnosine, , NO, melanine, catecholaminen en serotonine, GABA, thyroxine, histamine.  De purine- en pyrimidine-basen worden besproken in 10).

10) Nucleotidenmetabolisme: de novo en salvage synthese van purinen en pyrimidinen; verband met het aminozuurmetabolisme; mechanisme van het purinosoom; antimetabolieten en resistentiemechanismen; afbraak van purinen en pyrimidinen; jicht 

11) Voeding 
11a   algemene principes:  basisaspecten van de interactie tussen voeding en gezondheid; bepalen van de voedingsstatus; aanbevolen inname van voedingsmiddelen; voedingsgerelateerde gezondheidspromotie; ; voeding en volksgezondheid
11b  macronutriënten: energiebalans; aanbevelingen en reële situatie van verdeling  van  macronutriënten in de voeding, effecten op gezondheid; rol van vezels in de voeding; aanbevelingen en discussie over zout en suiker in de voeding
11c  mineralen (micronutriënten deel 1) : met bespreking van calcium, zink, ijzer, koper, magnesium, chloor, kalium, , fosfor, iodium, selenium en fluor 
11d  vitaminen (micronutriënten deel 2) met een onderverdeling in de  vetoplosbare vitaminen (A, D, E, en K) en de wateroplosbare vitaminen (B-complex en C)

12) Chronische metabole ziekte (vooruitkijken naar latere semesters)
12a  obesitas: body mass index, mechanismen en metabole basis
12b  diabetes: definitie, klassificatie in type 1, type 2, zwangerschapsdiabetes, ziektemechanismen en complicaties van diabetes
12c toegevoegde suikers in de voeding:  analyse van de grondslagen voor een WHO richtlijn toegevoegde suikers

Studiemateriaal

Syllabus, powerpoint op Toledo en Leerboek Metabolisme en voeding (auteur F.C. Schuit) van uitgeverij Bohn, Stafleu, van Loghum

Toelichting onderwijstaal

Onderwijstaal is het Nederlands, er wordt gebruik gemaakt van handboek in het Engels

Toelichting werkvorm

Inleidende les: een breed overzicht over het onderwerp van de week met aanknopingspunten naar het studiemateriaal, zodat studenten zich gericht kunnen voorbereiden op de volgende les. Raakvlakken met andere OPO’s en toepassingen voor het latere beroep worden regelmatig vermeld.

Peer-Assisted-Learning (PAL) sessie in kleine lokalen/groepen. Studenten komen niet verplicht, maar wel voorbereid.  Zij werken in groepjes vanuit een klinische casus met concrete opdrachten. Voor elke drie tot vier groepjes is er één begeleidende tutor beschikbaar: dit is een vrijwillige 2e bachelorstudent die vorig jaar op voorbeeldige wijze het OPO heeft afgelegd en die gemotiveerd is om deel te nemen aan deze actieve onderwijsvorm.  De groepjes 1e bachelorstudenten geven aan het einde van deze les aan waar de volgende les in de diepte moet gaan en zij reflecteren samen over wat zij de voorbije week binnen het OPO hebben geleerd.

Responsiecollege gebeurt weer in grote groep en gaat in de diepte over onderwerpen die de studenten hebben vermeld.