Inhoud

Centraal in dit vak staat de vraag naar de eigen aard van de pedagogische wetenschappen, en naar de betekenis van interpreteren, onderzoeken en theorievormen bij het verwerven van wetenschappelijke kennis binnen deze discipline.  Ter illustratie wordt hierbij ingegaan op een aantal interpretatieve benaderingen die in het pedagogisch onderzoek een belangrijke plaats innemen. Telkens wordt een voorstelling geboden van een bepaalde methode, een aanduiding van de mogelijkheden en beperkingen ervan, een analyse van het wetenschappelijk karakter (met aandacht voor verzameling van de gegevens, verwerking en rapportering) en een illustratie met concreet onderzoek.

In een eerste deel wordt vertrokken van de klassieke tegenstelling tussen empirisch-analytisch en interpretatief onderzoek. M.b.t. het laatste wordt de activiteit van interpreteren ingebed in de taalfilosofische traditie (Winch) en binnen de fenomenologische stroming (Utrechtse school). Hierbij hoort een analyse van een aantal fundamentele noties zoals ‘handelen’, ‘regelgeleid gedrag’, ‘betekenis’, ‘intersubjectiviteit’ en ‘de menselijke betekenisvolle context (de geïnterpreteerde werkelijkheid als onderzoeksobject)’. Tegelijk wordt de klassieke tegenstelling tussen ‘verklaren’ en ‘verstaan’ geproblematiseerd, en worden ‘minder klassieke’ methodologische kaders geëxploreerd die zich bewegen ‘voorbij de interpretatie’: poststructuralisme en posthumanisme. Vooral deze laatste, actuele, stroming wordt verder toegelicht aan de hand van socio-materiële benaderingen (Latour)

In een tweede deel wordt ingegaan op de betekenis van de activiteit ‘onderzoeken’. Het vertrekpunt hier zijn de verschillen tussen onderzoeksculturen binnen de pedagogische wetenschappen, en in het bijzonder de tegenstelling tussen de Anglo-Amerikaanse benadering (education studies) en de continentale (pedagogiek); Hierbij wordt stilgestaan bij de geesteswetenschappelijke wortels van deze discipline. Er wordt ook dieper ingegaan op het belang van het experiment binnen pedagogisch onderzoek, en er wordt nagegaan hoe methoden die doorgaans als niet-experimenteel worden opgevat toch kunnen geduid worden als een bijzonder vorm van educatief-experimenteel onderzoek. Tevens wordt aandacht besteed aan de kritische en emancipatorische dimensie van onderzoeken, en wordt ingegaan op de (al dan niet onvermijdelijke) normatieve inzet van dit soort onderzoek.

In een laatste deel ligt de focus op de activiteit ‘theorievormen’, als een wezenlijk (maar dikwijls onderbelicht) onderdeel van pedagogiek als een academische discipline. Met behulp van Arendt, Heidegger, Whitehead en Merleau-Ponty wordt ingegaan op wat het precies betekent te denken, en van hieruit nader bekeken wat het inhoudt theoretische kaders en stellingnames te ontwikkelen in het licht van de inzichten die men wil verwerven of bekomen heeft op basis van (interpreterend) onderzoeken. Dit laat toe om op een meer gefundeerde manier om te gaan met de positionaliteit van de onderzoeker, de kwestie wat een goed onderzoeksdesign is, de vraag naar de mogelijkheden en beperkingen van betrouwbaarheid en validiteit van dit type van onderzoek, en de discussie in welke mate pedagogische kennis veralgemeenbaar is.

Studiemateriaal

• Cursustekst verdeeld via cursusdienst
• TOLEDO: Een aantal fundamentele teksten, alsook wetenschappelijke artikels m.b.t. de in de doelstellingen vermelde discussie over de methoden van onderzoek.
• van Manen, M. (2014). Phenomenology of Practice. Meaning-Giving Methods in Phenomenological reserach and Writing. London: Routledge. Capita selecta

Toelichting werkvorm

Colleges voor de gehele groep.

Inhoud

Bespreking en discussie van enige hoofdstukken uit Max van Manens ‘Phenomenology of Practice’

Studiemateriaal

van Manen, M. (2014). Phenomenology of Practice. Meaning-Giving Methods in Phenomenological reserach and Writing. London: Routledge. Capita selecta

Toelichting werkvorm

Leessessies over het boek Phenomenology of Practicein kleine groepen.
Op basis van een persoonlijke voorbereiding worden geselecteerde hoofdstukken grondig besproken. Het eigene van sociaal wetenschappelijk onderzoek (in het algemeen en met pedagogisch onderzoek in het bijzonder) staat hierbij centraal, met een klemtoon op de vraag naar de constitutieve rol van betekenisgeving en van ervaring. Er wordt zowel ingegaan op de ontologische en epistemologische veronderstellingen van interpretatief onderzoek, als op de implicaties hiervan op de concrete vormgeving van onderzoek en onderzoeksrapportering.
De specifieke focus van sociaal wetenschappelijk onderzoek wordt afgelijnd t.a.v. andere typen van onderzoek. Zo kan ingegaan worden op wat het betekent te interpreteren en op de centrale plaats hiervan voor wetenschappelijk pedagogisch onderzoek.