Inhoud

De inhoud van de cursus wisselt jaarlijks. In 2024-25 wordt de cursus gegeven door Karin de Boer.

De vraag omtrent objectiviteit volgens Kants Kritiek van de zuivere rede en de Kritiek van het oordeelsvermogen

In het voorwoord bij de tweede druk van de Kritiek van de zuivere rede stelt Kant dat de natuurwetenschap pas “de zekere weg . . . van een wetenschap” kon betreden toen wetenschappers beseften dat ze de natuur moesten onderzoeken “in overeenstemming met wat de rede zelf in de natuur plaatst” (Bxiii–xiv). Volgens Kant zou de metafysica in dit opzicht het voorbeeld van de natuurwetenschap moeten volgen om zich tot wetenschap te verheffen. Ze zou dus eveneens moeten aannemen dat “de objecten zich naar onze kennis moeten richten’ in plaats van andersom (Bxvi). Maar als een object bepaald wordt door de manier waarop de menselijke geest kennis tot stand bent, in hoeverre kan het dan überhaupt nog een object worden genoemd? In de Kritiek van het oordeelsvermogen compliceert Kant zijn opvatting omtrent objectiviteit nog verder door te stellen dat we alleen kennis omtrent organismen kunnen verwerven door te vooronderstellen dat de natuur gekenmerkt wordt door innerlijke doelmatigheid. Is de vorm van kennis die Kant hier op het oog heeft objectief te noemen in dezelfde zin als de vorm van kennis die in de Kritiek van de zuivere rede wordt behandeld?

Tijdens deze cursus zullen we belangrijke delen van de Kritiek van de zuivere rede en het tweede deel van de Kritiek van het oordeelsvermogen bespreken. Het zal hierbij met name gaan om Kant’s opvatting omtrent de manieren waarop de menselijke geest kennis tracht te genereren die – terecht of ten onrechte – aanspraak kan maken op objectiviteit. Door de inhoud van de twee werken op elkaar te betrekken wordt het tenslotte ook mogelijk om na te gaan in hoeverre de Kritiek van de zuivere rede zelf een teleologisch perspectief op de menselijke geest vooronderstelt.

Studiemateriaal

• I. Kant, Kritik der reinen Vernunft (Hamburg: Meiner 1998) of: I. Kant, Kritiek van de zuivere rede, vert. J. Veenbaas en W. Visser (Amsterdam: Boom 2004).
• I. Kant, Kritik der Urteilskraft (Hamburg: Meiner 1998) of: I. Kant, Kritiek van het oordeelsvermogen, vert. J. Veenbaas en W. Visser (Amsterdam: Boom 2009).

De verplichte delen van de Duitse en Engelse versies van Kants tekst, alsmede andere verplichte en facultatieve literatuur, worden via Toledo beschikbaar gesteld. 

Toelichting werkvorm

Interactief hoorcollege, groepsdiscussies en discussies in kleine groepjes. Voorafgaand aan de colleges dient de student de opgegeven tekst(en) te hebben gelezen en op basis van de teksten en leesvragen deel te nemen aan de discussies en/of vragen te stellen over de stof.