Inhoud

De leerstof bestaat uit zes onderdelen.

1. De rol van de overheid: waarom is er in een markteconomie nood aan een overheid? We vertrekken van de twee welvaartstheorema’s, om de rol van de overheid kritisch te positioneren:

• marktfalingen en de karakterisering van de publieke oplossing;
• maatschappelijke keuze voor herverdeling.

We geven een korte inleiding in ‘Politieke Economie’ om beperkingen van en alternatieven voor het methodologische kader van de klassieke welvaarts­economie – die een benevolente overheid onderstelt - duidelijk te maken in de vorm van de theorie van Public Choice. Daarbij overlopen we ook de mechanismen waarmee beslissingen worden genomen (bvb. stemprocedures).
 

2. Beschrijving van de meerlagige “overheid” in België vanuit het perspectief van de bevoegdheden om inkomsten te genereren en uitgaven te doen, aan welk regelgevend kader een bepaalde overheid gebonden is, en van het begrotingsproces.

Komen aan bod:

• Bevoegdheden van Federale overheid en Sociale Zekerheid (Entiteit I);
• Bevoegdheden Gewesten en Gemeenschappen, Lokale overheden (Entiteit II);
• de Bijzondere Financieringswet;
• hoe lees ik een Begroting?
• de begrotingscyclus en de regelgeving, zowel intern (oa samenwerking tussen de Entiteiten) als extern (de Europese regelgeving terzake); oplijsting en bespreking van de belangrijkste actoren (Hoge Raad van Financiën, Monitoringcomité, NBB en Planbureau,) en documenten;

In dit deel worden gastdocenten met technische expertise en ervaring uitgenodigd. Enkele van de meest recente documenten worden besproken: het laatste advies van de HRF, het hoofdstuk Overheidsfinanciën van het jaarverslag van de NBB.
 

3. Uitgavenzijde

• empirische schets van de belangrijkste uitgaven; in de hierboven geschetste institutionele context;
• enkele specifieke categorieën die niet aan bod komen in andere keuzevakken (onderwijs, gezondheidszorg hebben elk een apart keuzevak bijvoorbeeld), worden verder uitgediept (bvb. pensioenuitgaven);
• verklaring voor evolutie uitgaven op de lange termijn (Wagner, Baumol, inefficiëntie bij de overheid);
   

4. Inkomstenzijde

• wat zijn belastingen? welke zijn er in België? Hoe worden ze geklasseerd? waarom?
• hoe zien de belangrijkste belastingbronnen eruit? Personenbelasting, BTW en accijnzen, vennootschapsbelasting, sociale bijdragen; bij elk van deze bronnen volgen we het Fiscaal Memento om de concrete implementering in de Belgische context te bestuderen.
• we vergelijken met de praktijk in andere landen op basis van vergelijkende rapporten van OECD en Europese Commissie;
• hoe meten we de welvaartskost van belastingen, en de incidentie?
   

5. Deficits en schuld (zowel empirisch als conceptueel);

• de verschillende saldi: feitelijk saldo, cyclisch gecorrigeerd saldo, primair saldo, houdbaarheidssaldo;
• deficit en schuld, en dynamiek van de schuld
• is schuld slecht? macro-economische effecten van schuld
   

6. Voorbereiding en evaluatie van het beleid;

• beschrijving van de verschillende instellingen die een rol spelen bij de beleidsvoorbereiding: Federaal Planbureau, Nationale Bank, FOD Budget en Beheerscontrole, FOD Financiën, Studiedienst van de Vlaamse Regering, Rekenhof, Monitoringcomité;
• niet technische beschrijving van de daarbij gebruikte modellen: macro-modellen (HERMES, HERMREG, MALTESE van FPB, NONAME van NBB), algemeen evenwichtsmodellen (QUEST van de EC), ex ante microsimulatie-modellen (OECD, KU Leuven, zoals gebruikt voor Rekening 14; het dynamisch model MIDAS van FPB), om de comparatieve voordelen van de verschillende benaderingen te leren kennen.
• Toepassing ervan in de korte en middellange termijn prognoses van het FPB in de vorm van de economische begroting, de adviezen van de HRF en het jaarverslag van de Vergrijzingscommissie.

Studiemateriaal

Op Toledo worden volgende zaken ter beschikking gesteld:

• slides voor elke topic;
• meer gedetailleerde nota's bij sommige topics;
• beleidsdocumenten (zoals rapport HRF, verslag vergrijzingscommissie, ...).

Voor deel 1 kunnen hoofdstuk 1-6 van het boek Rosen and Gayer, Public Finance, 2014 (10de editie), Mc Graw Hill als achtergrond dienen, maar is geen verplicht studiemateriaal